در کجای دنیای مجازی ایستاده ایم/ پژوهشی در مورد جایگاه سایت های منطقه

 هادی صدیقی/پیام دانش: «در حال حاضر در ایران مردم با داشتن ۲۰ میلیون گوشی همراه در معرض دریافت اطلاعات مستمر هستند که در همه ارکان اجتماعی تاثیر گذار شده اند و صرفا محدود به خبر رسانی نیست بلکه سبک زندگی را تغییر داده اند. این موضوع چالشی را برای رسانه ها و تداوم فعالیتشان ایجاد کرده است اما رسانه ها اگر قوی کار کنند می توانند در مقابل این تغییرات دوام بیاورند.»

جملات بالا را ابراهیم احمدی در سایت اوز امروز از مهرداد خدیر-سردبیر امید جوان و تحلیل گر سایت عصر ایران- در نشست با اصحاب رسانه در دانشگاهِ آزادِ اسلامیِ اوز نقل می کند. اینترنت حاکم واقعی دنیای کنونی است. از کارهای مالی، بانکی، تجاری، اداری، پژوهشی و … گرفته تا مرور اخبار و ارتباط بادوستان و آشنایان همه و همه مستقیم یا غیرمستقیم با کمک اینترنت انجام می شود. نیاز و علاقه به دسترسی به اخبار سبب شده است، مردم وقت زیادی را روزانه صرف دریافت اخبار از راههای متفاوت کنند، که بخش بسیار بزرگی از آن از طریق اینترنت و گوشی های همراه به انجام می رسد. این مهم سبب شده تمامی موسسات خبری و نشریات اقدام به ایجاد سایت های مختلف کنند و بدون واسطه اخبار و مطالب خود را در دسترس علاقمندان قرار دهند؛ به گونه ایکه که حتی نشریات مهم کشوری پیش از توزیع روزنامه های خود، تمام روزنامه را رایگان در سایت قرار می دهند. نشریات و روزنامه ها اگر بخواهند بر مخاطبانشان افزوده شود یا مخاطبان خود را حفظ کنند، نیاز دارند سایت هایی جذابتر و کارآمدتر داشته باشند. قرار گرفتن مطالب نشریات و خبرگزاری ها در سایت ها علاوه بر اینکه امکان دسترسیِ آسانِ مخاطب به مطالب را امکان پذیر می کند، سبب می شود آرشیو بزرگی از اطلاعات نیز در دسترس عموم مردم  قرار گیرد که به نوبه خود بسیار مهم است.

 حال این پرسش مطرح می شود همراه با این تحول بزرگ که در دنیای اطلاع رسانی صورت گرفته است، سهم موسسات خبری و نشریات منطقه ما چقدر است؟ آیا توانسته ایم همگام با تحولات جهانی و کشوری با این پدیده همراه شویم؟ اگر با آن همراه شده ایم، به چه جایگاهی دست یافته ایم؟ 

سایت الکسا یکی از شناخته شده ترین سایتهایی است که به رتبه بندی سایت ها می پردازد و اطلاعاتی مانند جایگاه جهانی، جایگاه کشوری، درصد مراجعه کنندگان از کشورهای مختلف، میانگین زمان صرف شده توسط کاربران در سایتها و برخی اطلاعات دیگر را در دسترس قرار می دهد. البته گفتنی است برخی اطلاعات تخصصی تر تنها در اختیار مالکان سایت ها قرار می گیرد. روش کار الکسا این است که با توجه به تعداد بازدیدکنندگان یک سایت، تبادل لینک سایت، جستجوهایی که منجر به ورود به یک سایت می شود، صفحات بازدید شده، زمان صرف شده و بسیاری پارامترهای گوناگون به رتبه بندی سایتها می پردازد. 

در یک بررسی موردی که در تاریخ هفتم د ی ماه سالجاری انجام شد، بیست و یک وب سایتِ خبریِ شناخته شده در شهرستانهای لارستان، خنج و گراش را با کمک اطلاعات و آمارِ سایت الکسا مورد ارزیابی قرار دادم. اطلاعات بدست آمده از این بررسی را در جدول پیوست می توانید ببینید. البته شاید وب سایت های دیگری نیز در منطقه باشد که از قلم افتاده باشند و در این تحلیل مورد بررسی قرار گرفته نباشند.

از میان سایتهای موردِ برسی قرار گرفته، سایت «خنج کهن» بر اساس جایگاه جهانی اش که ۵۱۴۳۳۷ است، رتبه اول سایت های منطقه را بدست آورده و در میان سای های ایرانی جایگاه ۱۴۶۲۸ را از آن خود کرده است. بررسی آمارِاین سایت نشان می دهد با وجود اینکه جمعیت زیادی از اهالی خنج در خارج از کشور زندگی می کنند، تمامی مراجعه کنندگانِ این سایت از داخل ایران بوده است. دیگر چیزی که در مقایسه این سایت با سایتهای دیگر منطقه بدست می آید، زمانِ میانگینِ صرف شدۀ مراجعه کنندگان این سایت است که به طور میانگین هفده دقیقه و سی سه ثانیه را در میانِ صفحاتِ این سایت، صرف کرده اند؛ در صورتی که سهمِ سایت هایِ مهمِ دیگر منطقه در شهرهای لار، اوز و گراش  هیچکدام به سه دقیقه نرسیده است.

برای نمونه سایت پرمخاطبی همانند صحبت نیوز که در جایگاه دوم قرار دارد، میانگینِ زمانِ صرف شده توسط مخاطبانش تنها یک دقیقه و هفده ثانیه است. گفتنی است این آمار برای فیس بوک، سومین سایت پرمخاطب جهان، شانزده دقیقه و یازده ثانیه است. سایت صحبت نیوز که با توجه به رتبه جهانی در جایگاه دوم منطقه قرار گرفته است در رتبه پنجم با توجه به جایگاهش در ایران و پس از خنج کهن، هر دو سایت میلاد لارستان و لادستان قرار می گیرد. یعنی سایت صحبت نیوز که جایگاه جهانی اش بالاتر از سایتهای میلاد لارستان و لادستان است، در داخل کشور رتبه ضعیف تری را کسب کرده است.

در بررسی سایت های شهر اوز نیز این موضوع تکرار می شود. سایت پیام دانش که بیش از هفت سال از آغاز فعالیت آن می گذرد جایگاه دهم منطقه را به نسبت جایگاه جهانی کسب کرده است؛ ولیکن سایت «اوز امروز» که سایت خبری نشریه تازه تاسیس «پیام اوز» است و تنها حدود یک سال و نیم از شروع فعالیت آن می گذرد، به نسبت جایگاهش در ایران در رتبه نهم منطقه و پیش از پیام دانش آن هم با اختلاف ۳۰۲۹۷ عددی قرار می گیرد. در جایگاه جهانی پیام دانش با اختلاف ۹۸۴۱۸۷ عددی بالاتر از اوز امروز قرار دارد که به احتمال زیاد به خاطر سابقه فعالیت بیشتر و جستجو های بیشتری است که منجر به ارتباط با این سایت شده است. چنانچه اوز امروز همین رویه را در انتشار اخبار دقیق و در کمترین زمان ممکن و با گرافیک مناسب ادامه دهد، دیری نخواهد پایید که جایگاه بهتری را در جدول از آن خود کند. 

نکته قابل تامل در این جدول درصدِ مراجعه کنندگانِ داخلی است که نشان می دهد سایتهای خنج کهن، یکی از سایتهای میلاد لارستان، لادستان، گریشنا، دفتر خبر خنج، صحبت نو و فداغ نیوز تمام مراجعه کنندگانشان از داخل کشور است. این آمار نشان می دهد سایت های مذکور نتوانسته اند علیر غم سکونت جمعیت زیادی از اهالی این منطقه در خارج از کشور به ویژه کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و علاقه شان به زادگاه یا شهر آبااجدادیشان، مخاطبانی را از آنسو به سوی خود جذب نمایند و در این زمینه ضعیف عمل کرده اند. با توجه به آمار در دسترس سایت پیام دانش اوز با ۲۶٫۲ درصد بیشترین مراجعه کننده را از خارج از کشور در منطقه داراست.

رتبه آخر این جدول در اختیار وبسایت پسین دهکویه است که متاسفانه به تازگی و پس از سابقه فعالیت نسبتا طولانی مدت اعلام کرده، انتشار نشریه اش را به خاطر وجود مشکلات متوقف کرده است. اگر این سایت را به خاطر متوقف شدن فعالیت از لیست حذف کنیم، وبلاگ عصر اوز رتبه آخر را از آن خود می کند که نیاز به تامل و بررسی بیشتری دارد.

عصر اوز که یکی از باسابقه ترین نشریات منطقه بوده و از بهمن ماه  ۱۳۷۹ بدون وقفه منتشر می شود، نمی بایستی در این جایگاه و آن هم پس از سایت های روستاهای منطقه -که جمعیتی به مراتب کمتر از شهری همانند اوز دارند- قرار گیرد. نخستین ایراد وارده بر عصر اوز این است که دارای یک سایت رسمی نیست و به داشتن یک وبلاگ بسنده کرده است. پس از بررسی وبلاگ عصر اوز مشاهده می شود این وبلاگ چندان فعال نیز نیست و هر از مدتی مطالبی که در نشریه به چاپ رسیده آنهم نه تمام مطالب و نیز تعداد کمی از اخبار اوز را منتشر می کند. اگر سری به کانال تلگرامی عصر اوز نیز بزنیم مشاهده می شود، تنها سی نفر کاربر دارد که اینها همه نشان از آن دارد عصر اوز چندان ضرورتی برای فعالیت در دنیای مجازی در خود نمی بیند. این موضوع می تواند زنگ خطری برای این نشریه قدیمی و باسابقه باشد. همانطور که در مقدمه نیزگفته شد، حیات نشریات وابسته به در دسترس بودن آنها و بروز بودنشان است و چنانکه عصر اوز به این مهم توجه نکند با افت مخاطب بویژه مخاطبان جوان و میانسال روبرو خواهد شد. عصر اوز بایستی هر چه زودتر نسبت به ساخت یک سایت مناسب اقدام نماید و با توجه به داشتن  آرشیوی قوی می تواند بخشی را نیز به مرور مطالب گذشته اختصاص دهد که بسیار پرخواننده خواهد بود و بر آمار مراجعه کنندگانش نیز خواهد افزود. از سویی دیگر عصر اوز با اختصاص بخشی به مطالب چاپ شدۀ گذشته، آرشیوی غنی نیز از اخبار و مقالات و نوشته ها را در اختیار علاقمندان تاریخ و فرهنگ منطقه قرار خواهد داد که خود می تواند منبعی مطمئن برای پژوهشگران و علاقمندان باشد.

به طور کلی و در مقایسه با مناطق همجوار به نظر می رسد، فعالیت در دنیای مجازی در این منطقه از جنوب استان فارس جای کار بیشتری دارد که مستلزم معرفی بیشتر و بهتر این سایت ها به عموم مردم است. برای نمونه اگر سایت بستک نیوز در استان همجوار و در همسایگی لارستان را مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم، متوجه می شویم کل سایتهای منطقه به مراتب از این سایت عقب تر هستند. جایگاه جهانی سایت بستک نیوز ۳۱۴۷۴۵ است و در میان سایتهای ایران جایگاه ۷۰۸۲ را دارد. 

البته نکته ای که نبایستی نادیده گرفته شود آنست که در شهر لار حداقل با شش سایت مختلف و با دیدگاههای متفاوت سیاسی، اجتماعی روبرو هستیم که هر کدام طیفی از خوانندگان را به خود جذب کرده اند و شاید اگر همه این سایتها در قالب یک سایت واحد بودند وضعیت متفاوت بود.

سایت های منطقه اگر بخواهند جایگاه بهتری بدست بیاورند علاوه بر ارتقای گرافیک صفحاتشان، بایستی با یکدیگر تبادیل لینک بیشتری داشته باشند. به نظر می رسد تاکید بیشتر سایت ها بر انتشار اخبار و مطالب تولیدی خودشان است و از نقلِ خبرهای سایت های دیگر و لینک به سایر سایت ها جز در مواردی معدود اجتناب می کنند. به نظر نگارنده سایتی در جلب مخاطب بهتر عمل خواهد کرد که تمام اخبار را منتقل کند. شاید برای خواننده مهم نباشد این خبر حتما تولیدی این سایت است بلکه خود خبر برایش مهم است. حال سایتی که بتواند کل اخبار را یکجا و البته با حفظ امانت داری و ذکر منبع در اختیار مخاطب قرار دهد مورد توجه بیشتری قرار گرفته و آمار مخاطبانش بالاتر می رود.

از طرفی نبایستی خواننده را عادت داد تنها در ساعت خاصی به سایت مراجعه کند، چرا که عملا  دفعات بازدید و مراجعه به سایت را کاهش می دهد. این موضوع در دراز مدت سبب افت مخاطب نیز می شود. به عنوان نمونه سایت پیام دانش که ارگان خبری هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی اوز است و اخبار اوز و مقالات و تحلیل های عمومی نیز دارد، هر روز صبح حداکثر با سه مطلب بروز رسانی می شود و در ساعات دیگر روز هیچگونه مطلب جدیدی بر روی سایت قرار نمی دهد. اینگونه بروزرسانی سبب می شود خواننده تنها یکبار در روز به سایت مراجعه کند. از سوی دیگر مخاطب می داند چنانچه اتفاق مهمی در منطقه در ساعات میانی روز روی داده باشد تا صبح روز بعد بایستی به انتظار انتشار آن در سایت بنشیند که سبب گرایش مخاطب به سوی دیگر سایتها جهت گرفتن اطلاعات مورد نیاز خود می شود.

موضوع دیگری نیز که می تواند موضوع جداگانه ای برای بررسی باشد، بررسی گروه های خبری منطقه در تلگرام است. در یک بررسی کلی مشاهده می شود صفحات تلگرامی خبری منطقه اکثرا زیر چهارصد عضو دارند که با توجه به جمعیت این منطقه بسیار کم بنظر می رسد. البته گفتنی است ضریب نفوذ برنامه واتس آپ در منطقه بسیار بیشتر از تلگرام است که بررسی جداگانه را می طلبد. 

گفتنی است آمار و ارقام سایت الکسا با توجه به پارامترهای متغییر آن، روزانه ممکن است تغییر کند. همانطور که گفته شد این آمار و تحلیل آن با توجه به خروجی سایت الکسا در تاریخِ هفتمِ سال جاری به انجام رسیده و ممکن است با خروجی امروز کمی متفاوت باشد.