«اوز»پیشرو در حفظ میراث نیاکان و توسعه بوم گردی/سفرنامه نوروزی از موزه و اقامتگاه بوم گردی «اوز»

منوچهر عابدی راد/ آفتاب لارستان: توفیقی حاصل آمد که در سفری دو روزه یعنی در دوم و سوم فروردین ۹۸ خورشیدی، مهمان مردم مهربان اوز شویم. من و خانم از فرصت بدست آمده تعطیلات استفاده کرده و راهی شهر زیبای اوز شدیم.

هر سفر کوتاه و هر گردشگری محدود می تواند دست آورد بزرگی در تکمیل شناخت مان از محیط پیرامونی باشد. مهم این ست که برداشت ما از تعاملات بین خود و محیط های جدید چه خواهد بود.

بر حسب اتفاق این دو روز از جمله روزهای بارانی و بیاد ماندنی بود. در بدو ورود علاقه مند بودم بر خلاف دیگر مواقع که از بولوار کمربندی یا خیابان اصلی عبور می کردم، این بار از بخش های قدیمی و کوچه های زیبای شهر اوز گذر کنم و پس از آن به اقامتگاه  بوم گردی و زیبای «نریمان» برای استراحت و دیدار با سرکار خانم عزیزیان و جناب جانفدا، که این اقامتگاه سنتی را به همان شکل اولیه و زیبا بازسازی و تجهیز کرده اند نایل شوم.

تلفنی هماهنگی شد و با مهربانی در اقامتگاه بوم گردی حاضر شدند.یک سه دری دوبلکس در اختیار ما قرار گرفت، بلافاصله  وسایل همراه در اتاق قرار دادیم. مجددا جذابیت زندگی ساده اما زیبای گذشته و ساده پیش چشمم بود. یک منزل قدیمی با بیش از یکصد سال قدمت. با مصالح قدیمی؛ گچکاری و سفیدکاری دیوارهای داخلی و محاوط اصلی، تاقهای بغدادی زیبا، تیر و مهر های زیبا و خوش نقش سقفها، درهای چوبی از چوب گز، گنجه و دربچه(دریچه ) و کوشکن، سه دری و پنج دری و تالار و تنبی، دالان و چاکده تابستانی، تالار سه ستون خن دوم موسوم به نسأء(پشت به آفتاب مناسب تابستان ) و تالار و تارمی بر آفتو (رو به خورشید مناسب فصل زمستان )، پستو و جای بومی (اتاق عقبی وگرم زمستانی) همه و همه با فسیل (نخل) زیبای چون سرو در مِنِ سرا (وسط حیاط) و حوض زیبا و صدای رچنه (ناودان) با رگبار باران که عطر کاهگل فضا را معطر می کرد… نقاشی زیبایی از گذشته زیست بوم لارستان را  تداعی می نمود.

خاصه اینکه مجموعه ای از پارچه های دست بافت و دست دوز و نیز کوزه های سفالی و ابریق های متعدد و خمره های مختلف الالوان نیز بر جذابیت این اقامتگاه بوم گردی افزوده بود. در این فضای معطر و زیبا یکی دو ساعت عنان از کف داده، بر سر میزی چوبی مشغول مباحث گردشگری فرهنگی و تاریخی شدیم و نیز بحث بر خاستگاه و منشا زبان لارستانی و گویش اوزی، چرا که جناب جانفدا کار جمع آوری واژه ها و ضرب المثلهای گویش اوزی که شاخه ای از زبان وزین لارستانی است را به تازگی به اتمام رسانده، تمام سوالات رایج را به پاسخ رسانده بود الا  اندک سوالات باقیمانده غامض و نیاز به بحث و تبادل نظر داشت و فرصت خوبی برای واکاوی و تحلیل نهایی فراهم آمده بود که خواسته فوق میسر شود.

برای آن شب نشست صمیمی و دوستانه ما و نیز عطر برخاسته باران بر کاهگل و صدای رچنه (ناودان) و نیز عطر دل انگیز دسته بزرگ شبمبو (شب بوی وحشی) در گلدان سفالی، نوعی نوستالژی و عشق به زندگی گذشته را تداعی می کرد.

صبحگاه با صبحانه مفصل محلی که بنام شلیته معرفی شد و نوعی گپک محلی خاص اوز با خمیر شیرین، مهوه و روغن و ادویه های مخصوص تهیه می شود و با چای ساده و آویشن میل می شود آغاز شد و سپس برای دیدن موزه زیبای مردم شناسی اوز به محل موزه که منزل قدیمی و زیبای مرحوم سوداگر که یکی از تجار اوز بوده و از ابتدای دهه نود تبدیل به موزه شده مراجعه کردیم.  مدیریت موزه جناب مهندس شریف بازرگانی در مسافرت بودند و دیدار مجدد این دوست فرهیخته میسر نشد و مرحمتی ریاست محترم موزه مردم شناسی اوز به ما در اواخر ساعات آن روز، این پیام بود که نشانه مهمان نوازی و صمیمیت مردم شهر اوز است:

استاد گرانقدر جناب آقای مهندس منوچهر عابدی راد

از اینکه زحمت کشیدید و از موزه مردم شناسی اوز بازدید نمودید تشکر می کنم.

لازم می دانم تشکر دیگری تقدیم تان کنم به خاطر اهدای کتاب ارزشمند «تاریخ مفصل لارستان». قطعا این کتاب در کتابخانه تخصصی موزه اوز مورد استفاده علاقمندان قرار خواهد گرفت.

از خداوند مهربان سالی پر از خیر و برکت حلال و نیز سلامتی و خوشبختی و عاقبت به خیری را برای جنابعالی و خانواده محترم دارم.

شریف بازرگانی/ موزه مردم شناسی اوز                 

با همراهی استاد جانفدا و سرکار خانم ابراهیمی مسئول موزه فرصت مناسبی برای دیدار از موزه فراهم آمد، بویژه اینکه به دلیل شدتِ باران  و خلوتی مراجعین، درب موزه برای طول مدت حضور ما بسته شد تا با راحتی و با خیال آسوده از تمامی بخشهای موزه بازدید کنیم.

ویژگی منحصر به فرد این مجموعه زیبا و اصل تفاوت این موزه با تمامی موزه ها، شکل گیری و تداوم و بالندگی این مجموعه فاخر فرهنگی است که با کمک همه اهالی اوز و مشارکت مردمی و بدون اتکا به دولت شکل گرفته و تمام وسایل و امکانات زندگی مردم ساکن در منطقه اوز که ارزش معنوی و تاریخی داشته، توسط اهالی به موزه هدیه شده است.

چندین اتاق بزرگ و نشیمن های وسیع و ارسی زیبا با شیشه های رنگین، چارمبا بزرگ (اتاقهای بزرگ با چند ستون که زمستان نشین بوده دارای اجاق هیزمی و روزنه دود براست) در پیرامون یک حیاط بزرگ و زیبا که دارای حوض و فواره موزونی است مملو از اشیا و اسباب و امکانات زندگی گذشته مردم شده و در معرض دید عموم قرار گرفته است.

به جز معرفی وسایل زندگی گذشتگان در دو بخش مجزا یکی مجموعه ای از میراث مکتوب و یکی فنون و حرف مردمان ساکن در شهر اوز و روستاهای اطراف مانند تفنگ سازی، ملکی دوزی و پارچه بافی و غیره نیز به نمایش درآمده است.

توضیح اضافی اینکه باید یادآور شویم تفنگ سازی در اوز و لار در اسناد تاریخی بارها گزارش  شده بویژه سر پر و ته پر اوز که لول آن باکیفیت بوده و اوز به روایاتی شش تا شانزده کارگاه تفنگ سازی داشته. در لار نیز با اختراع تفنگ در حدود چهارصد سال قبل، تفنگ سیه تو لاری ساخت لار  در سراسر ایران شهرت تمام یافت بطوریکه در قابلیت و کیفیت آن اشعار می سرودند و افتخار می کردند از جمله: در آن گه که رستم هنر می نمود/ سیه تو لاری به میدان نبود

در بخش میراث مکتوب، علاقه مندی مسئولین موزه در گردآوری مجموعه ای از نسخ خطی و چاپی که توسط مولفین بومی به تحریر در آمده به چشم میخورد. با دیدن این علاقه در حفظ آثار، وظیفه خود دانستم یک دوره دو جلدی تاریخ مفصل لارستان را به موزه تقدیم کنم تا در کنار سایر مکتوبات برای آشنایی بیشتر بازدیدکنندگان از تاریخ کهن بوم لارستان به نظر مراجعین برسد.

کار بازدید با آشنایی با تکنولوژی خاص چاکده که مانند بادگیر و مکمل آن نوعی تکنیک بومی و در جهت مقابله با گرماست و نیز اتاقک جو شو (حمام) با یک دوش از جنس سنگ و با ظرفیت ده لیتر آب پیوسته با دلو، که از ابتکارات اهالی قبل از ساخت حمام های دوش دار امروزی است به پایان بردیم .

لازم آمد به همت و همکاری و مشارکت بی نظیر اهالی اوز در خلق اینگونه مجموعه های فاخر و زیبای فرهنگی درود فرستاد حقا مشارکت اهالی در خور تقدیر و ستایش است.

با اتمام بازدید از موزه مردم شناسی اوز  سفر را به سمت گراش ادامه دادیم.

در مسیر اوز به گراش درختکاری سال های ۷۲ و ۷۳ را که از محل صرفه جویی عمرانی اداره منابع طبیعی انجام داده بودم را از نظر گذراندم. جالب اینکه دقت نظر آن روز در فاصله گیری ۷۵ متری از آکس جاده که آن موقع جاده معمولی و کم عرض بود و اینک به بزرگراه تبدیل شد درختان را حفظ کرده بود و در تعریض جاده پیش بینی فاصله موجب حفظ درختان شده بود.

نهال های آن روز، درختان تنومند امروز در دو سوی بزرگراه از مقبره معلم کثیر تا تنگ محمد جت (تنگ مجدو) براستی همه چیز رو به کمال است و باید از طبیعت درس گرفت.

ره آورد این سفر کوتاه همانا آشنایی با تلاش های اهالی محترم شهر اوز در معرفی فرهنگ غنی و بومی خویش و نیز بازتاب مشارکت عمومی آنها در راه اندازی مراکز گردشگری است که لازم دانستم ضمن معرفی آنها به علاقه مندان، به خوانندگان این یادداشت کوتاه توصیه کنم از شهر اوز و این مجموعه های زیبا و فاخر دیدن کرده و با اداب و رسوم اهالی با فرهنگ شهر اوز بیشتر آشنا شوند.