شنبه ۲۶ مهر ۱۴۰۴
 |  25/ جولای/ 2021 - 9:55
  |   نظرات: 6 نظر
3,934 بازدید

ساخت برکه و چراییِ آن

به نام آنکه جان را فکرت آموخت

و من الماء کل شی حی

سید یوسف حسینی: این روزها با اوج گرفتن گرما، کابوس کم‌آبی بر سرزمینِ گُرگرفتۀ ما سایه افکنده است و آب‌انبارها؛ این یادگاران همزیستیِ اجدادِ ما با طبیعتِ خشن و گرمای طاقت‌ربای جنوب، در کانون توجه مجدد قرار گرفته‌اند. اما به‌راستی، ساخت برکه‌ها آری یا خیر؟

قرن‌هاست که اجداد ما راهِ تداوم حیات در این گسترۀ تفتیده را در ساخت آب‌انبارها یافته‌اند و به‌واقع آب‌انبارها ما را از گَریوه‌های جانکاه خشکسالی از پسِ قرون عبور داده و به امروزمان رسانده‌اند.

برکه‌ها از اولین سازه‌های عمومی و خیّرساز بشری بوده‌اند؛ چراکه انسان خردمند آنگاه که خردش را به کار گرفت، برای غلبه بر مشکل کم‌آبی  و مهار روان آب‌ها، در گذر زمان به ساخت این سازه‌های زیبا دست یازید. سازه‌های آبیِ ایران و منطقۀ ما گواهی صادق بر این مدعاست. قنات‌های متعدد شهرستان اوز چون عنوه در اوز و دیدانه در قلات، آبشار و جوی‌های کنده‌شده در دل خاراسنگ و آسیاب بیدشهر نمونه‌های بارز آن است.

 

برکه‌ها را اجداد ما با سنگ و ساروج ساخته‌اند تا در مقابل گرما و سرما از ترک‌خوردگی در امان باشند و آب بدان‌ها نفوذ نیابد و گنبدی از سنگ و گچ با اندودِ کاهگل بر آن برافراشتند. به اَشکال مختلف، قدیمی‌ترها بیضی‌شکل و جدیدترها را استوانه‌ای از سنگ و سیمان ساخته‌اند.

 

اما سخن این است: به فرض که به داوری معمرین و اندیشه‌ورزانِ ما، هنوز برای چیرگی بر بی‌آبی باید برکه ساخت، که بنده بر این امر ملاحظات بسیار دارم؛ چرا که تکنولوژی روز و استفاده از آب‌های خاکستری  و چاه‌ها و سدها و تکیه بر آبخیزداریِ روز می‌تواند ما را از نیاز به احداث برکه‌های جدید بی‌نیاز سازد، و اما آیا ما امروز در میانه‌های قرن بیست‌ویک و این پیشرفت‌های شگرف تا کی نباید مهندسی نوین را در ساخت آب‌انبارها به کار گیریم؟!

در سال‌های اخیر هیئت‌امنای آب‌انبارها که تشکلی مردمی و افتخارآمیز در شهرستان اوز است، اقدام به تجمیع آب‌انبارهای نوساز و تشویق خیرین بر ساخت آن‌ها در مجموعه‌های بزرگ چون هفده‌برکه نموده است. گاه در یک سال چندین برکه از زمینِ تفتیدۀ ما سر برمی‌آورد در کنار هم زیبا و سترگ؛ نماد پایداری و گرمای حضور. اما وقت آن است که طرحی نو دراندازیم و مهندسی و معماریِ نوین را به خدمت این هنر زیبا درآوریم. برای تبیینِ هدف مثالی می‌آورم: تا سی سال پیش آب‌انبارهای ما در بزرگ‌ترین اندازۀ خود به قُطر ۱۰ تا ۱۲ متر و عمقی همترازِ آن متناسب با بافت و دانه‌‌بندیِ خاکِ آن منطقه ساخته می‌شد. کمتر آب‌انباری می‌توان یافت که در حیّز انتفاع بوده و قطری فراتر از آن داشته باشد، و اگر مانند آب‌انبار کَل گراش که از بزرگ‌ترین آب‌انبارهای ایران می‌باشد، در قطری فراتر ساخته شده، هرگز سقفی را بر خود ندیده است؛ چراکه اجرای گنبد بر این حجم از آب با مصالح سنتی کاری بس دشوار بود.

 

در حال حاضر بزرگ‌ترین آب‌انبارهای در حیّز انتفاع جنوب، در روستای قلات شهرستان اوز قرار دارد. آب‌انبارهای معروف به سیدمحمدعلی و عایشه با قطری بیش از بیست‌ودو متر. اما هر دو سقف افراشته با مصالح سنتی بر آن‌ها فرو ریخته‌اند. چنانکه آب‌انبار بزرگ مرحوم سیدعبدالله هاشمی در روستای  گلار نیز به این سرنوشت دچار آمد. اما آب‌انبارهای قلات را با به‌کارگیری سازه‌ای فلزی با تیرورق و تیرآهن با سقفی از فولاد و سیمان پوشش دادند و از پسِ سال‌ها هنوز خللی در گنبد آن ایجاد نگردیده است.

امروز بر ماست که با به‌کارگیری دانش روز تغییری در ساختار و معماری این آب‌انبارها به‌ویژه در پوشش سقف آن ایجاد کنیم. چنانکه سالن‌های ورزشی در ورودی شهر لار و کوره با دهانه‌ای بیش از پنجاه متر را شاهد هستیم که با سقفی از لوله‌های فلزی خرپایی و (فضایی) و ورق‌های آلومینیوم با عایق فوم پلی‌اورتان به زیباترین شکل برپاست و از طرفی فناوری جدید توانسته است سایبان‌های بزرگ پارچه‌ای و هوشمند را در فروشگاه‌ها و ورزشگاهها شکل دهد که البته با این کار هم بهره‌وری افزایش می یابد و هم کاربری آسان‌تر و هزینه‌ها کمتر. به‌عنوان نمونه آنالیز اجرای ساخت چهار آب‌انبار هر کدام با قطر ده و عمق ده متر را در نظر بگیرید. میزان حجم آب‌گیری آن به شرح زیر است:

عمق x 14/3 x مجذور شعاع
۷۸۵=۱۰×۳٫۱۴x(5×5) متر مکعب حجم یک آب‌انبار
۳۱۴۰=۴×۷۸۵ حجم مجموع چهار آب‌انبار
حال اگر ما آب‌انباری به قطر چهل متر بسازیم، حجم آب‌گیری آن به شرح زیر است:
۱۲٫۵۶۰=۱۰×۳٫۱۴x20x20متر مکعب
حال میزان دیوارهای جانبی و کف‌سازی‌ها را در چهار آب‌انبار به قطر ده متر، و آب‌انباری به قطر چهل متر مقایسه می‌کنیم.
۳۱۴=۱۰x10x3.14 متر مربع مساحت دیوار جداری
۳۱٫۴=۱۰×۳٫۱۴ متر مربع مساحت کف
۳۴۵٫۴=۳۱۴+۴٫۳۱ مساحت کف و دیوار هر برکه
۱۳۸۱٫۶=۳۴۵٫۴×۴متر مربع مجموع مساحت کف و دیوار چهار برکه
پس برای اجرای چهار آب‌انبار باید ۶/۱۳۸۱ متر مربع کف و بدنۀ جانبی را اجرا کنیم.
حال برای آب‌انباری با قطر چهل متر محاسبه می‌کنیم:
۱۲۵۶=۴۰×۳٫۱۴×۱۰ مساحت دیوار جداری متر مربع
۱۲۵٫۶=۳٫۱۴×۴۰کف متر مربع مساحت
۱۳۸۱٫۶=۱۲۵٫۶+۱۲۵۶ متر مربع مجموع مساحت دیوار جانبی وکف

یعنی به عبارتی با اجرای برابر ۶ /۱۳۸۱ متر مربع آب‌گیری یک آب‌انبار به قطر چهل متر که معادل چهار آب‌انبارِ ده متری می‌باشد، می‌توان چهاربرابر ظرفیت ذخیرۀ آب ایجاد کرد و این بدان معنی است که با هزینۀ ساخت چهار آب‌انبار می‌توان آب‌انباری ساخت که چهار برابر حجم آن بازدهی داشته باشد و قطعاً مهندسینِ کاربلدِ شهرستان اوز می‌توانند با طراحی و تعبیۀ سقفی مدرن که بدون شک هزینۀ آن از اجرای سنتی سقف چهار آب‌انبار بسیار کمتر خواهد بود، کیفیتی مضاعف بر آن بیفزایند.

از طرفی، با تکیه بر اضافه کردن عمق بیشتر از ده متر، با کمترین هزینه می‌توان حجم مضاعفی از آب را ذخیره کرد. مثلاً اگر برکه‌ای با قطر چهل متر و عمق دوازده متر داشته باشیم، حجم آب دریافتیِ ما به پانزده هزار متر مکعب بالغ می‌شود؛ یعنی حجم بیش از نوزده آب‌انبار به قطر ده و عمق ده متر، که به همان میزان فضای اشغال شده و محوطه‌سازی کمتری را می طلبد. پس لطفاً به جای اجرای نوزده آب‌انبار در یک مکان، با مکان‌یابی بهتر و اجرای خیزابِ مناسب، یک آب‌انبار به قطر چهل و عمق بیش از دوازده متر احداث کنید.

ضمناً در مسیر خیزاب‌ها می‌توان با تکیه بر علم آبخیزداریِ نوین و مشاوره با مهندسین حوزۀ آب و آبخیزداری،  تصفیۀ مناسب با فیلترهای ماسه‌ای و زغالی طراحی کرد تا گواراترین آب سرازیر برکه‌ها شود.

امید که گذشته چراغی باشد بر فراز راه ما و آیندگان ستایندگان علم امروز ما در به‌کارگیری به‌روزترین فناوری‌ها و بهره‌وری بهتر از سرمایه‌ها باشند.

سید یوسف حسینی        

اوز- نوزدهم تیرماه هزاروچهارصد       

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان پارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.

6 Responses to “ساخت برکه و چراییِ آن”

  1. اوزی وبرکه ها گفت:

    با تشکر از نوشته ارزنده علمی. باشد که مورد توجه. معماران وخیرات بزرگوار قرار گیرد. با سپاس از آقای حسینی عزیز

  2. ناشناس گفت:

    افرینبر اقای حسینی خیلی کار جالب ومهمی پیشنهاد کردن امیدوارم مسولین ازان استفاده کنند

  3. خدمت مدیریت سایت گفت:

    چندی قبل دراین سایت.گزارشی از مخازن آب اوز منتشر شد واعلام نمودید که کار مخزن خیر ساز اوز تا پایان تیر ماه تمام میشود. لطفاً نتیجه کار. را به اطلاع مردم برسانید. با تشکر

    • مدیریت گفت:

      ساخت مخزن ادامه دارد اما بعضا به دلایلی از جمله نبود سیمان با تاخیر روبرو شده قرار شده بتون ریزی فنداسیون بخش نهایی این هفته انجام گیرد

  4. ناشناس گفت:

    راستی تکلیف آماده شدن مخازن آب شرب اوز به کجاها رسید قرار بود مخزن مردمی در تیرماه. آماده. آبگیری شود

  5. بهرام رفیعی گفت:

    سلام
    چند روز پیش در قسمت دیدگاه ها مطلبی فرستادیم چرامنعکس نشده است

نظر سنجی

یک سال از فعالیت شوراهای ششم شهر و روستا گذشت. میزان رضایت شما از عملکرد و فعالیت های سال اول شورای اسلامی ششم شهر اوز چقدر است؟

Loading ... Loading ...
آخرین نظرات
  • به قرار اطلاع فردا ۴ شنبه بین ساعت ۹ تا ۱۰ دکتر کریمی ریس علوم پزشکی. لارستان درسامانه سامد ( تلفن ۱۱۱). پاسخگوی مردم منطقه درباره بهداشت. ودرمان. ومسایل بیمارستانی می با...
    قابل توجه اقای احمدی. مدیریت. سایت در مطلب: بهزیستی اوز، دستگاه برتر جشنواره شهید رجایی شد
  • مردم وبیماران شهرستان اوز از وضع بیمارستان گلایه مند هستند بعلت کمبود تجهیزات ومتخصص اکثر بیماران. را روانه. لار وگراش میکنند بیمارستان اوز باید بخش ای سی یو. داشته باشد....
    حرف دل مردم. با فرماندار. اوز در مطلب: فروغ هاشمی با حکم وزیر کشور به عنوان فرماندار شهرستان اوز منصوب شد
  • با تبریک به فرماندار بومی ودلسوز اوز سرکارخانم. هاشمی. وارزوی این که ایشان بتوانند در زمینه کارهای مهم وزیر ساختی تحولی. در سطح شهرستان ایجاد. نمایند ( رسیدگی به مشکلات و...
    تقاضای مردم از سرکار خانم فرماندار در مطلب: فروغ هاشمی با حکم وزیر کشور به عنوان فرماندار شهرستان اوز منصوب شد
  • با درود و شادباش خدمت سرکار خانم هاشمی، برای ایشان کامیابی در انجام وظیفه و خدمتگزاری به ملت و میهن را خواهانم....
    سعیدسیفایی در مطلب: فروغ هاشمی با حکم وزیر کشور به عنوان فرماندار شهرستان اوز منصوب شد
  • برای رونق. وایجاد درامد برای بیمارستان. استقرار ۲ بخش. سی تی. اسکن. وبخش. ای. سی بو. ( مراقبت ویژه ) لازم وضروری است زیرا باعث میشود. بیماران. رابه لار وگراش حواله ندهند....
    پیشنهاد به مسولین بیمارستان اوز در مطلب: مسایل حوزه درمان شهر اوز به شور گذاشته شد
  • در دیدارهای مردمی. نمایند ه مجلس اقای بروجردی. در اوز. موضوع. راه اندازی. سی تی اسکن بیمارستان بصورت جدی توسط مسولان. وخبرنگاران. واصحاب رسانه. پیگیری شود تا بیماران از ر...
    حکایت مسولان. وسی تی. اسکن بیمارستان اوز در مطلب: مسئول بومی و مسئول غیربومی
  • با نشکر از اقای دستوری این مطالب کلی وروشمند است. لازم است به مسایل مشخص ومطالبات مردم از مسولین بومی بپردازید ودرخواست مردم. رابیان گنید مثل مشکلات بیمارستان وکمبود تجهی...
    قابل توجه اقای. دستوری. عزیز در مطلب: مسئول بومی و مسئول غیربومی
  • مطلب بسیار خوبی بود .نویسنده محترم شما تا الان بدون چشم داشت چه سنگریزه ای از جلوی پای مردم برداشته ازد مثالی بزنید تا مردم هم یاد بگیرند....
    شهروند در مطلب: مسئول بومی و مسئول غیربومی
  • از مطالب اقای دستوری نتیجه میگیریم که دوران خدمت کوتاه است بنابراین. اکنون که شهرستان اوز چندین نفر در راس مسولیت. دارد باید مشکلات وکمبودها. ومطالبات مردم. را پیگیری نما...
    کارمند بیمارستان. اوز در مطلب: مسئول بومی و مسئول غیربومی
  • چنانچه بیشتر مردم نتوانستند دراین جلسه شرکت کنند چرا اصحاب رسانه وخبر نگاران. بومی مطالبات مردم. را مطرح. نکردند. این از وظایف رسانه های محلی. است با تشکر جمعی. از کاسبان...
    حکایت جلسه پرسش وپاسخ دراوز در مطلب: محمد لطافت به عنوان رئیس جدید شورای اسلامی شهر اوز انتخاب شد